Çay Ağacı Yağının Faydaları

Özet

Bilimsel ismi Melaleuca altemifolia (Fam Myrtaceae) bitkisi her zaman yeşil renkli 6 metre yüksekliğinde bir ağaçtır. ‘Tea tree oil (TTO), çay ağacı yağı’ Melaleuca adı verilen bu bitkinin yapraklarından ve uç dallarından buhar ve vakumlu damıtma işlemleriyle elde edilen, Avrupa, Amerika’da kullanılmasının yanı sıra ülkemizde de çeşitli kozmetik preparatlar ve bakım ürünleri içerisinde yer almaya başlayan popüler bir yağdır.

Kozmetik sektöründe organik ürün arayışı nedeni ile son on yıl içinde sıklıkla tercih edilerek popüler hale gelmiştir. Çay ağacı yağı çok geniş bir mikroorganizma grubuna etki ederek onların hücresel yapılarını bozar ve bu sayede antimikrobiyal etki gösterir. Deriye kolay etki eder ve irritasyon yapmaz bu nedenle de topikal kullanımda ideal bir dezenfektan olarak kabul edilmektedir.

merhem, krem, sabun, şampuan ve şekillendiriciler, el ve vücut losyonları, yüz temizleyicileri, diş pastaları, ağız suları, pudralar, tırnak temizleyiciler ve bazı kişisel bakım ürünlerinde çay ağacı yağı çeşitli konsantrasyonlarda veya seyreltilmeden doğrudan yer almaktadır. Bazı çalışmalarda özellikle sürekli tekrar eden sivilce tedavisinde, enfeksiyona açık yaralarda çay ağacı yağı kullanılarak elde edilen krem veya cilt temizleyici losyon kullanımının tedavi sürecini hızlandırdığı rapor edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: çay ağacı, melaleuca, kozmetik, dermatoloji, anti-mikrobiyal etki, tea tree oil.

Makale İçeriği

Çay Ağacı Yağı Nedir? Nasıl Keşfedilmiştir?

Yeşil renkli 6 metre yüksekliğinde bir ağaçtır. Bu ağaç yağmurlu iklim sever. 1770 yılında ilk defa Kaptan James Cook tarafından keşfedilmiştir. O zamana kadar bu bitki Avusturalya yerlileri (Aborginler) tarafından deri enfeksiyonlarını tedavi etmek amacı ile kullanılmaktadır. Daha sonra bu ağaç formundaki bitki botanikçi Sir Joseph Banks’n ilgisini çekmiş ve ağacın yapraklarını toplayarak araştırma yapmak için İngiltere’ye getirmiştir. Bu bitkinin gerçek çay bitkisi (Camelia sinensis) ile tat, koku ve bileşim açısından herhangi bir benzerlikleri bulunmamaktadır (1) Çay ağacı yağı Melaleuca adı verilen bu bitkinin yapraklarından ve uç dallarından buhar ve vakumlu damıtma işlemleriyle elde edilen esansiyel bir yağdır (2) etken maddesi Çay ağacının Aktif maddesi Terpinen-4-ol veya 4 terpineol’dur. Bu yağın tıbbi özellikleri ilk kez 1920’ li yıllarda (3, 4 ) Penfold tarafından ekonomik olarak değere sahip Avustralya da bulunan esansiyel yağlar araştırılırken araştırmanın bir parçası olarak rapor edilmesini ile ortaya çıkmıştır. (3-5)

Tarihçe ve Tıpta Kullanım

Çay ağacı yağının tıbbi kullanımı açısından geçmişi 80 yılı aşkındır. Avusturalya halkı bu yağı baş ağrılarında, soğuk algınlığında, böcek ısırıklarında ve cilt enfeksiyonlarını tedavi sürecinde kullanmıştır.

Bitkinin soluk sarı renkli, viskoz ve batıcı kokulu uçucu yağı fenolden daha etkili bir topikal antiseptik olarak 1920’li yıllarda keşfedilmiştir (6, 7). Tıp dünyasında bu uçucu yağdan ilk söz ediliş 1930 yılında “Medical Journal of Australian”da görülmektedir. Bu yayında Avustralyalı bir cerrah yağın bazı çözeltilerinin cerrahi yaraların temizlenmesi amacıyla kullanımında etkileyici sonuçlardan söz etmiştir.

Bu yağ 2.Dünya savaşı sırasında yaralanmaları takiben görülen cilt enfeksiyonlarını azaltmak için genel bir antimikrobiyal ve böcek kaçırıcı ürün olarak revirlerde ve bazı ilk yardım çantalarında yer almıştır. Çay ağacı yağının geniş çapta üretimi özellikle Avustralya ordusunun bu yağa dikkat çekmesi ile başlamıştır (8).

Savaştan sonraki yıllarda antibiyotiklerin teminindeki güçlükler nedeniyle doğal bir antiseptik olan M. alternifolia yağına ilgi artmıştır. Ancak sentetik bileşiklere olan eğilim çay ağacı yağı Endüstrisi’nin ilerlemesini 30 yıl kadar engellemiştir. 1970’li yılların sonlarında Avustralya’da çay ağacı yağ endüstrisi yeniden doğmuş, bitkinin kültüre alınma çalışmaları hızla gelişmiş ve geniş çapta üretimi, yüksek kalitede yağ elde edilmesi ve standardizasyonu mümkün olmuştur (1, 9).

Çay Ağacı Yağının Derideki Potansiyel İşlevleri

Anti-Bakteriyel Etkisi

Esansiyel yağlar, aromatik bitkiler gibi organik/doğal kaynaklardan elde edilir. Antimikrobiyal bileşikler içerdikleri için alternatif tedavi yaklaşımları için ilginç bir kaynaktır. Esansiyel yağların aktif maddeleri veya bileşenleri, farklı durumlara bağlı olarak, çok çeşitli hedef bölgelerle çeşitli etki mekanizmalarına yanıt vererek bakteriyostatik veya bakterisit olarak etki gösterebilir (6)

Çay ağacı yağı ise bakteri hücre içi bileşenlerine etki eder ve enzimatik mekanizmaların inaktif hale getirerek bakteri zarını bozar. (7) Staphylococcus, streptococcus ve Candida albicans, S. aureus dahil çeşitli bakteri türlerine karşı in vitro inhibitör aktiviteye sahiptir. (8)

Klinik olarak yapılan bir çalışmada akne hastalarında sebum salgılanma oranı kontrol gruplarına göre daha yüksek tespit edilmiştir. Akne hastaalarının cildinde bulunan bakteriler Staphylococcus, Streptococcus sp., S. Aureus olarak raporlanmıştır. Bu çalışmada akne hastalarında bakteri sayısı kontrol grubuna oranla anlamlı derecede fazla raporlanmış olup, 4 hafta sonra inflamatuar lezyon sayısında azalma görülmüştür. Ayrıca aerobik bakteri sayısı krem kullanımı sonrasında azalma eğilimi göstermiştir. Sonuç olarak da %0,1 çay ağacı yağı ve %0,01 Ramulus mori ekstraktından oluşan RT kreminin özellikle inflamatuar lezyonları olan akne hastalarında etkili ve güvenli olduğu rapor edilmiştir. (9)

Anti-Fungal Etkisi

Funguslar yani mantarlar ciltte önemli sorun oluşturmaktadır. Özellikle Fungal cilt enfeksiyonları sık sık görülür ve tedavi için kullanılan ilaçlara karşı direnç kazanır. Günümüzde bu durum önemli bir klinik sorun teşkil eder. Fungal cilt enfeksiyonlarının tedavisi, terapötik maddelerin sinerjisinin kullanıldığı monoterapi veya politerapiye dayanmaktadır. Çay ağacı yağı, antifungal ve antiinflamatuar aktivitesi nedeniyle geleneksel antifungal ilaçların etkinliğini önemli derecede arttırır. Trichophyton rubrum, Trichophyton mentagrophytes ile enfekte olmuş ayak tırnaklarının tedavisinde etkin bir şekilde fayda sağlanılmıştır. (9)

Anti-Paraziter Etkisi

Folliculorum genellikle saç folikülünde yaşar ve daha kısa bir opistosomaya sahip olan D. brevistipik olarak yağ bezinde ve kanalında bulunur. Her iki tür de yaygın olarak yüz, yanaklar, perinazal bölge, kirpikler ve kaşlarda bulunur. Demodex akarlarının anormal çoğalması demodikoz adı verilen bir cilt hastalığına neden olur. Çay ağacı yağından elde edilen kozmetik ürünler tonikler, yüz yıkama jelleri ve kremler bu akarlara doğrudan Bu akarların çoğalmasını sınırlandırır. Bu sayede enflamasyon oluşmasını ciltte kızarıklıkları ve tahrişi azaltabilir (10,11)

Akne Tedavisinde Çay Ağacı Yağı

Derinin ve kıl foliküllerinin yağlı yüzeylerinde gelişirler. Aşırı yağ üretimi ve tıkanmış gözeneklerden dolayı üremekte olan bu bakteri akne gelişimine katkıda bulunur. Bu bakteriler yağ bezleri tarafından üretilen sebumu büyüme için yakıt olarak kullanırlar. Sebum, yağ, kolesterol ve diğer lipid maddelerinden oluşan bir lipiddir.

Sebum, saçları ve cildi nemlendirir ve cildin sağlıklı olması için gereklidir. Sebumun anormal üretim seviyeleri gözenekleri tıkayarak, Propionibacterium acnes bakterilerinin çok fazla çoğalmasına neden olarak akneye katkıda bulunur Akne öncelikle ergenleri ve genç yetişkinleri etkiler; ergenlerin %90’a kadarı bir aşamada sivilceden etkilenir. Ayrıca Yetişkinlerin %5’i kalıcı veya geç başlangıçlı akneden muzdariptir. Rahatsızlık ve potansiyel yara izi gibi fiziksel etkilerin yanı sıra akne, hastalarda duygusal ve psikolojik strese neden olabilir. (12-14)

Çeşitli çalışmalar, çay ağacı yağı ürünlerinin uygulanmasının, hafif ila orta dereceli aknesi olanlarda lezyon sayısını azalttığını göstermiştir. Karşılaştırmalı denemeler, çay ağacı yağı ürünlerinin plasebodan daha iyi olduğunu ve %5 benzoil peroksit ve %2 topikal eritromisin içeren karşılaştırıcılarla eşdeğer olduğunu göstermektedir. Bu etkinlik, antibakteriyel ve antiinflamatuar aktiviteye bağlanabilir. (15)

Cildin Maruz Kaldığı Zararlı Etkenler

Yaşam boyunca cildimizin maruz kaldığı zararlı etkenler;

Cildimiz yaralama ve yanma gibi doğrudan etkenlere maruz kalabilir. Bu gibi durumlarda cilt savunmasız kalarak enfeksiyonlara açık hale gelir.
Mantar enfeksiyonları ciltte önemli bir sorun teşkil eder.
Normal süreçte oluşan sivilceler yaşamı olumsuz etkiler.
Enfeksiyonların oluşturduğu inflamasyonlar rahatsız edici boyutlara ulaşabilir.
Kullanılan kişisel ürünlerden ya da çevreden bakteri, mantar, virüs kontaminasyonları meydana gelebilir.
Çeşitli çevresel faktörler nedeni ile ciltte renk değişiklikleri meydana gelebilir.

Çay Ağacı Yağı Hangi Amaçlarla Kullanılır?

Cilde doğal parlaklık ve canlılık kazandırır.
Ciltteki iltihaplanmalara karşı kullanılır.
Böcek sokmalarına kesik ve sıyrıklara, akne ve sedef hastalığı tedavisinde kullanılır.
Ciltteki sivilcelere, siyah noktalara ve uçuk tedavisinde etkilidir.
Kuru ve kaşıntılı ciltleri yatıştırmada çay ağacı yağı kullanılabilir
Ayak mantarlarına karşı, hemoroidlerde, siğillerde, tırnak batmasına karşı etkilidir.
Ciltteki fazla yağı kontrol altına alır,
Ciltte meydana gelmiş tahriş ve tahribatının onarılmasına yardımcı olur,
Cildin yumuşamasında büyük rol oynar
Doğal nem kaynağı olduğu için cildi neme doyurur,
Yüzde meydana gelen şişlikleri yok eder,
Geniş gözenekleri sıkılaştırır,
Siyah nokta oluşumunun önüne geçer ve siyah noktaları tedavi eder.

Tertemiz ve Pürüzsüz Bir Cilt İçin Çay Ağacı

Melaleuca yağı olarak da bilinen çay ağacı yağı, Avustralya yerli bitkisi Melaleuca alternifolia’dan (Myrtaceae) buhar damıtma yoluyla elde edilen monoterpen açısından zengin, lipofilik, esansiyel bir yağdır. Yağ içerisinde 100’den fazla bileşen bulunur; en bol bulunan bileşen terpinen-4-ol dür. Çay ağacı yağı geniş spektrumlu antimikrobiyal aktiviteye sahiptir mikropların hücre zarına hasar vererek antibakteriyel etki yaratır.

Akne, aşırı sebum üretimi, foliküler epitelyumun anormal deskuamasyonu, inflamasyon ve Propionibacterium acnes bakterisinin varlığı gibi faktörlerin bir kombinasyonunun neden olduğu kronik inflamatuar bir cilt bozukluğu olarak görülmektedir . Akne öncelikle ergenleri ve genç yetişkinleri etkiler; ergenlerin %90’a kadarı bir aşamada sivilceden etkilenir. Ayrıca Yetişkinlerin %5’i kalıcı veya geç başlangıçlı akneden muzdariptir. İrritasyon ve potansiyel yara izi gibi fiziksel etkilerin yanı sıra akne, hastalarda duygusal ve psikolojik strese neden olabilir. Özellikle Akne tedavisinde çay ağacı yağı içeren cilt tonikleri, cilt temizleyici losyonların kullanımı önemlidir. Akne oluşturan bakteriler temasla yayılabilir bu nedenle cilt her zaman temiz tutulmalıdır. Bunun yanında bazı kremlerde bu yağın kullanılması ile ciltteki pürüzlü görünümün azaltıldığı, gözeneklerin sıkılaştığı raporlanmıştır. Ciltte Enflamasyon, şişlik, kızarıkların giderilmesinde de yardımcıdır.

Kaynakça:

Olsen CB. Australian Tea Tree Oil. Kali Press 1992.

Carson, C. F., & Riley, T. V. (2001). Safety, efficacy and provenance of tea tree (Melaleuca alternifolia) oil. Contact dermatitis, 45(2), 65-67.

Penfold, A. R., and R. Grant. The germicidal values of the principal commercial Eucalyptus oils and their pure constituents, with observations on the value of concentrated disinfectants. J. R. Soc. New South Wales 57:80-89.

Penfold, A. R., and R. Grant. The germicidal values of the pure constituents of Australian essential oils, together with those for some essential oil isolates and synthetics. Part II. J. R. Soc. New South Wales58:117-123.

Penfold, A. R., and F. R. Morrison. Bulletin no. 14. Australian tea trees of economic value, part 1, 3rd ed. Thomas Henry Tennant, Government Printer, Sydney, Australia.

Khameneh, B., Iranshahy, M., Soheili, V., & Fazly Bazzaz, B. S. (2019). Review on plant antimicrobials: a mechanistic viewpoint. Antimicrobial Resistance & Infection Control, 8(1), 1-28.

Buldain, D., Gortari Castillo, L., Buchamer, A. V., Aliverti, F., Bandoni, A., Marchetti, L., & Mestorino, N. (2020). Melaleuca armillaris essential oil in combination with rifaximin against Staphylococcus aureus isolated of dairy cows. Frontiers in Veterinary Science, 7, 344.

Sharifi-Rad, J., Salehi, B., Varoni, E., Sharopov, F., Yousaf, Z., Ayatollahi, S., … & Sharifi-Rad, M. (2017). Review Plants of the Melaleuca Genus as Antimicrobial Agents: From Farm to Pharmacy. Phytotheraphy Reseaarch 1–20.

.A. Hammer,Treatment of acne with tea tree oil (melaleuca) products: A review of efficacy, tolerability and potential modes of action,International Journal of Antimicrobial Agents,Volume 45, Issue 2,2015,Pages 106-110,ISSN 0924-8579,

Marcos-Tejedor, F., González-García, P., & Mayordomo, R. (2021). Solubilization in vitro of tea tree oil and first results of antifungal effect in onychomycosis. Enfermedades infecciosas y microbiologia clinica (English ed.), 39(8), 395–398.

Paichitrojjana, A. (2022). Demodex: the worst enemies are the ones that used to be friends. Dermatology Reports, 14(3).

Pormann, A. N., Vieira, L., Majolo, F., Johann, L., & Silva, G. L. D. (2021). Demodex folliculorum and Demodex brevis (Acari: Demodecidae) and their association with facial and non-facial pathologies. International Journal of Acarology, 47(5), 396-403.

Carson, C. F., Hammer, K. A., & Riley, T. V. (2006). Melaleuca alternifolia (Tea Tree) oil: a review of antimicrobial and other medicinal properties. Clinical microbiology reviews, 19(1), 50–62.

Hammer K. A. (2015). Treatment of acne with tea tree oil (melaleuca) products: a review of efficacy, tolerability and potential modes of action. International journal of antimicrobial agents, 45(2), 106–110.

Lam, N. S., Long, X., Su, X. Z., & Lu, F. (2020). Melaleuca alternifolia (tea tree) oil and its monoterpene constituents in treating protozoan and helminthic infections. Biomedicine & pharmacotherapy = Biomedecine & pharmacotherapie, 130, 110624.